Brussel leefmilieu heeft bijgedragen aan dit artikel.
Zijn digitale technologie en de strijd tegen de opwarming van de aarde altijd water en vuur? Gelukkig niet.
Digitale technologie biedt een ruim aanbod aan mogelijkheden en is een hefboom voor talrijke kansen zoals sociale integratie, onderwijs, emancipatie, vereenvoudigde administratie en nog veel meer. De technologie maakt het eveneens mogelijk om de impact op het milieu tot op zekere hoogte te verminderen, bijvoorbeeld wanneer ze bepaalde meer vervuilende werkwijzen, zoals printen op papier of verplaatsingen met de auto of het vliegtuig, vervangt.
We mogen echter niet blind zijn voor de negatieve impact die digitale technologie op ons milieu heeft. Digitale technologie draagt ook bij aan vele vormen van vervuiling en de opwarming van de aarde. Denk bijvoorbeeld aan de zeldzame en moeilijk te recyclen metalen die uit de grond gehaald moeten worden om batterijen te maken, de energie die al onze apparaten verbruiken en het gebruik van plastic in digitale apparaten.
En wat met het rebound-effect van digitale technologie en zijn impact op het milieu: het voordeel qua prestaties (energie, opslagruimte, snelheid van het mobiele datanetwerk) wordt tenietgedaan door gedragsveranderingen en toenemend gebruik.
Tot slot is dematerialisatie een van de verborgen gezichten van de digitale technologie. In onze wens om minder materialen te gebruiken, denken we steeds aan papier. We verplaatsen het document naar een ander medium, in dit geval digitaal. Een ordner wordt vervangen door een USB-stick, de archiefkast wordt een opslagruimte in de cloud, enz.
Dus hoe kunnen we onze impact op het milieu verminderen?
In volgorde van grootte van impact:
- De levensduur van onze apparaten verlengen
De productie van nieuwe apparaten heeft de grootste negatieve impact op het milieu. Door onze apparaten zo lang mogelijk te gebruiken – met andere woorden, door niet systematisch de nieuwste smartphone te kopen – krijgen we de best mogelijke ‘return on investment’ vanuit milieustandpunt. We beperken onze impact ook door duurzamere apparatuur van betere kwaliteit te kopen.
Je kunt de levensduur van je apparaten ook verlengen door ze te recyclen! Ze worden gerefurbished of gerecycleerd. Heb je nog ergens een oude gsm of smartphone in een lade liggen? Breng deze dan zeker binnen! Je kunt ze inleveren bij winkels die ze als refurbished apparaat opnieuw op de markt brengen, ze doorverkopen of ze naar een recyclingpark brengen (in volgorde van voorkeur).
- Apparaten beschermen en laten herstellen
Een beschermhoesje kopen of het scherm van je smartphone vervangen zijn kledingen die het verschil maken om je apparaten langer mee te laten gaan en te voorkomen dat je nieuwe moet kopen. Je koopt toch ook geen nieuwe auto bij elke lekke band!
Een ander interessant voorbeeld is de aankoop van een Fairphone: de meeste onderdelen van dit apparaat kan je vervangen, zodat je geen nieuw apparaat hoeft te kopen als de batterij verouderd raakt.
Denk naast fysieke bescherming (hardware) ook aan bescherming van de software, met antivirusprogramma’s en VPN, die de werking van je apparaten beschermen.
- Tweedehands, refurbished materiaal lenen, huren of kopen
Door materiaal dat je maar af en toe nodig hebt te lenen of huren, beperk je de productie van nieuwe apparatuur en verleng je de levensduur.
Refurbished materiaal heeft vaak een even goed rendement als een nieuw apparaat. Je vermindert niet alleen de impact op het milieu door de levensduur van een apparaat te verlengen, maar je komt financieel ook een stuk voordeliger uit! Een refurbished apparaat is aanzienlijk goedkoper dan een nieuw apparaat en je krijgt er ook nog eens garantie bij.
Raadpleeg de volgende websites: Ressources; Repair Maps; Kringwinkel; Repair&Share
- De aankoop van slimme apparaten beperken
Slimme televisies, smartwatches, draadloze oortelefoons, kattenvoerautomaten met bluetooth … de race om connectiviteit is duidelijk begonnen en het aantal slimme apparaten zal tussen 2010 en 2025 naar schatting 48 keer zo groot worden. Net als smartphones en computers werken al die apparaten met vervuilende onderdelen die vanwege hun kleine formaat bijzonder moeilijk te recyclen zijn. Haal dus niet te veel apparaten in huis! (zie ook onze tips 1, 2 en 3)
- Het aantal en de grootte van flatscreens beperken
Flatscreens verbruiken veel energie en de schermen worden steeds groter. Smartphones, tablets en televisies hebben een scherm dat in minder dan vijftien jaar maar liefst dubbel zo groot is geworden. Bijgevolg is er ook meer energie nodig om de schermen te verlichten. Er zijn echter veel alternatieven van hoge kwaliteit: beamers met ledlampen, virtual reality-brillen, enz.
- Minder streamen
Om online video’s, series of films te bekijken of naar muziek te luisteren, zijn we afhankelijk van gigantische, energieverslindende datacenters die al hun content op elk moment aan gebruikers moeten kunnen leveren. Om dat energieverbruik te beperken, kan je overwegen om liedjes, albums of films te kopen (zelfs online) als je ze graag steeds opnieuw afspeelt, of om ze te downloaden naar je apparaat. Denk er ook eens aan om het automatisch laden of starten van filmpjes op sociale media uit te schakelen. Je bent dan niet meer, of in mindere mate, afhankelijk van datacenters die zich soms aan de andere kant van de wereld bevinden. Door de streamingresolutie te verlagen neemt eveneens het dataverkeer af.
- Kiezen voor wifi in plaats van 3G, 4G of 5G
Wifi, het draadloze internetnetwerk, is veel minder schadelijk voor het milieu dan mobiele netwerken, die ook afhankelijk zijn van satellieten in de ruimte en sterke radiogolven de wereld insturen. Wifi verbruikt twintig keer minder energie dan het 4G mobiele netwerk. Als je kunt, maak dan verbinding met het lokale netwerk. Je zult het verschil niet merken!
- Minder e-mails versturen en oude e-mails archiveren
Elke e-mail die je niet verstuurt, vervuilt niet. De energie die nodig is om e-mails en berichten te schrijven, te verzenden (zelfs meteen), te ontvangen en op te slaan, betekent dat e-mails best wel vervuilend zijn. Beperk dus het aantal berichten dat je verstuurt, stel je de vraag of je “iedereen moet antwoorden”, zware afbeeldingen moet toevoegen aan je e-mailhandtekening of een uitgebreide lay-out moet gebruiken. Het HTML-formaat (pure tekst, geen opmaak) is twee keer lichter dan een equivalente e-mail met veel vetgedrukte of onderstreepte tekst.
Heb je onlangs een e-mail die ouder is dan 2018 bekeken? Denk erover om de e-mails die je niet meer nodig hebt te archiveren (of beter nog, te verwijderen). Zo maak je opslagruimte vrij in je inbox en maak je ruimte vrij op computerservers.
- Bestanden opruimen in de cloud
Zoals we allemaal weten, verbruiken servers veel energie en gebruiken we ze steeds meer: films, muziek, opslagruimte voor onze mailboxen, bewaren van belangrijke administratieve bestanden en gedeelde werkruimten. Maar moeten we echt alles online opslaan? Zelfs als het gratis is, zijn er verborgen kosten: de datacentra (servers) die zijn opgezet door grote bedrijven als Microsoft, Google en Amazon komen steeds dichter bij de Noordpool te staan. Ze gebruiken het koude klimaat om hun machines af te koelen en verwarmen bijgevolg de lucht en het water op duizenden kilometers van bij ons. Vergeet niet om je back-ups te maken op een USB-stick of externe harde schijf – het zal een groot verschil maken!
- Access points ’s nachts uitschakelen
De meest groene en goedkoopste energie is de energie die we niet gebruiken. Denk er dus aan om je elektronische apparaten uit te schakelen als je ze niet gebruikt. Een wifimodem en een digitale televisiedecoder verbruiken samen evenveel energie als een koelkast. Schakel ze ’s nachts uit, en ook als je lange tijd niet thuis bent: overdag als er niemand thuis is maar ook als je op vakantie gaat (zelfs voor twee dagen). Voor andere apparaten, die misschien een stand-byfunctie hebben en een kleine hoeveelheid elektriciteit blijven verbruiken (ook wel grijze energie genoemd), kun je een stopcontact of stekkerdoos met schakelaar gebruiken: een kleine aanpassing die een grote impact zal hebben op je elektriciteitsrekening.
Wat zijn de belangrijkste factoren bij het analyseren van de invloed van digitale technologie op het milieu?
- Uitputting van grondstoffen (metalen, zware metalen, kolen, olie);
- Energieverbruik (directe energie en opgeslagen energie – zowel bij de productie als bij het gebruik);
- Verschillende soorten vervuiling: blootstelling aan golven, licht en geluid; uitstoot van giftige gassen en broeikasgassen; lucht-, bodem- en watervervuiling;
- Verlies van natuurlijke ruimten en habitats (ontbossing, mijnbouw, stortplaatsen, ruimtebeslag en verschillende soorten bebouwing);
- (On-)mogelijkheid om apparatuur en onderdelen daarvan te recyclen (levenscyclusanalyse).
Het belangrijkste om te onthouden over de milieu-impact van digitale technologie is dat de productie van apparatuur verantwoordelijk is voor 80% van de milieu-impact van digitale technologie.
Het gebruik van digitale technologie is goed voor 15% van de impact op het milieu en de resterende 5% wordt ingevuld door de verwerking van producten aan het einde van hun levensduur (afval, recycling).
Bewustwording van onze verbruik en gebruik van digitale apparaten kan een positieve invloed hebben en de negatieve impact op het milieu beperken. Samen kunnen die acties geleidelijk een verschil maken. Laten we niet vergeten dat andere kleine aanpassingen in ons dagelijkse leven (het vermijden en beperken van vliegreizen of maaltijden met rood vlees) ook een grote impact hebben.
Als die aanpassingen snel worden toegepast door gebruikers en worden meegenomen in politieke en commerciële besluitvorming (regelgeving, ecologisch ontwerp van apparaten, belastingen/subsidies, enz.), dan kan de digitale technologie nog steeds haar impact op het milieu verminderen en tegelijkertijd een veilige omgeving bieden voor inclusie, informatie, emancipatie, vrije tijd en samenwerking.
| De milieu-impact van de digitale technologie in enkele kerncijfers: 4% van alle uitgestoten broeikasgassen ter wereld zijn afkomstig van onze online activiteiten (binnenkort meer dan de impact van de burgerluchtvaart);10% van de verbruikte energie in de wereld hangt samen met digitale technologie, de energie is voornamelijk afkomstig van kolenwinning;80% van de gegevens die op het internet circuleren zijn beeldmateriaal, voornamelijk streaming en sociale media;800 kg: de hoeveelheid materiaal die gewonnen moet worden om één nieuwe laptop te maken. |
Ondanks alles levert digitale technologie ook een positieve bijdrage aan het verminderen van de milieu-impact en aan een meer inclusieve samenleving Er zijn vier concepten die de voordelen van digitale technologie illustreren: Green IT, IT for Green, Human IT, IT for Human.
Hier volgen enkele voorbeelden van digitale diensten die de energietransitie bevorderen of er essentieel voor zijn: videoconferenties en telewerken, die het aantal verplaatsingen drastisch terugschroeven; verbeterde efficiëntie en optimalisatie van energieverbruik; opstellen van modellen en betere monitoring om de biodiversiteit te beschermen; geoptimaliseerde afvalscheiding, enz.
Bibliografie:
- Frédéric Bordage (GreenIT.fr), The environmental footprint of the digital world (2019)
- INR (Institut du Numérique Responsable France), Guide des Achats Numériques Responsables (2022)
- George Kamiya, The carbon footprint of streaming video: fact-checking the headlines (2020)
- Qqf.fr – Qu’est-ce qu’on fait ?!, Pollution numérique : du clic au déclic (2019)
- Sami.eco, Empreinte carbone d’un e-mail : mythes, réalités et solutions (2023)
