In juni 2025 zal een Europese richtlijn de toegankelijkheid van digitale diensten grondig veranderen. De European Accessibility Act (of Richtlijn (EU) 2019/882) treedt dan in werking. Daarmee komt er een verplichting voor vele actoren om ervoor te zorgen dat hun producten en diensten bruikbaar zijn voor iedereen – inclusief personen met een handicap of mensen in een situatie van digitale kwetsbaarheid.
Waar gaat het over?
De richtlijn, die in 2019 werd aangenomen, heeft als doel de toegankelijkheidsvereisten binnen de hele Europese Unie te harmoniseren. Ze wil ervoor zorgen dat essentiële diensten toegankelijk, begrijpelijk en bruikbaar zijn voor iedereen – ook voor mensen met een beperking.
De richtlijn is van toepassing op meerdere belangrijke sectoren, zoals websites en mobiele applicaties, geldautomaten en interactieve kiosken, online bankdiensten, e-commerceplatformen, elektronische communicatiediensten (zoals e-mails, oproepen of berichten), evenals op e-boeken en de bijhorende leesapparaten.
De lidstaten van de Europese Unie hebben tot 28 juni 2025 de tijd om deze verplichtingen in hun nationale wetgeving op te nemen.
Waarom dit belangrijk is voor digitale inclusie
Voor miljoenen mensen die moeite hebben met digitale technologie – door een visuele, auditieve, cognitieve beperking of door een gebrek aan vaardigheden – is toegankelijkheid geen luxe, maar een voorwaarde voor autonomie.
Een gebrek aan toegankelijkheid vergroot vaak de digitale kloof: een onleesbare website, een ontoegankelijke online procedure of een slecht ontworpen applicatie kunnen een deel van de bevolking duurzaam uitsluiten van hun rechten, werk of onderwijs.
De European Accessibility Act is dus een krachtig instrument om een echt inclusieve digitale samenleving te bouwen, door te evolueren van ad-hoc oplossingen naar een structurele en algemene toegankelijkheidseis.
Wat verandert er concreet?
De diensten die onder de Europese toegankelijkheidsrichtlijn vallen, zullen moeten voldoen aan een aantal specifieke vereisten om echte toegankelijkheid te garanderen voor alle gebruikers, ook zij met een beperking.
Ten eerste zullen zij de erkende technische normen op het vlak van toegankelijkheid moeten volgen, met name de WCAG 2.1-richtlijnen (WCAG staat voor “Web Content Accessibility Guidelines”), die criteria vastleggen om digitale inhoud waarneembaar, bruikbaar, begrijpelijk en robuust te maken. Dit vraagt een bijzondere aandacht voor het ontwerp van digitale interfaces, zoals websites, mobiele apps en andere platformen.
Daarnaast moeten er alternatieven worden aangeboden voor visuele of auditieve inhoud. Zo moet een video voorzien zijn van ondertitels of een transcriptie, en moet audiomateriaal vergezeld gaan van een geschreven versie. Deze alternatieven maken het mogelijk voor dove, slechthorende, blinde of slechtziende personen om dezelfde informatie te verkrijgen als andere gebruikers.
Navigatie moet eenvoudig, duidelijk en coherent zijn. Gebruikers moeten hun weg gemakkelijk kunnen vinden, de inhoudsstructuur begrijpen en de functies kunnen gebruiken zonder verwarring, ongeacht hun situatie of hun manier van interactie (toetsenbord, schermlezer, enz.).
Verder zullen digitale tools vooraf getest moeten worden op hun toegankelijkheid. Deze tests moeten gedocumenteerd worden om aan te tonen dat er inspanningen zijn geleverd en om permanente verbetering mogelijk te maken. Deze transparantie is essentieel voor het vertrouwen van de gebruikers én voor het naleven van de wettelijke verplichtingen.
Tot slot moet elke dienst een toegankelijk communicatiekanaal voorzien, zodat gebruikers vragen kunnen stellen of problemen met de toegankelijkheid kunnen melden. Dit kanaal zelf moet ook bruikbaar zijn voor mensen met fysieke, zintuiglijke of cognitieve beperkingen.
Bij niet-naleving kunnen de nationale autoriteiten controlemaatregelen nemen en sancties opleggen. Deze bepalingen moeten ervoor zorgen dat de toegankelijkheid echt wordt toegepast bij alle betrokken diensten.
Wat betekent dit voor terreinwerkers?
Professionals in digitale inclusie, lokale overheden, openbare computerruimtes (OCR, Digibanken of Digipunten) en verenigingen die op het terrein actief zijn, spelen een sleutelrol in de daadwerkelijke uitvoering van digitale toegankelijkheid. Hun betrokkenheid is cruciaal om toegankelijkheid tot een gedeelde realiteit te maken die geïntegreerd is in het dagelijks gebruik.
Eerst en vooral moeten zij het publiek bewust maken van hun digitale rechten. Die zijn vaak onvoldoende gekend en omvatten onder meer het recht op toegang tot toegankelijke, begrijpelijke en bruikbare online diensten, ongeacht iemands digitale vaardigheden of beperking. Door burgers hierover te informeren, helpen deze actoren om ongelijkheid in digitale toegang te verkleinen.
Zij bieden ook begeleiding aan lokale structuren – openbare diensten, sociale organisaties, bibliotheken of burgerinitiatieven – en helpen hen om hun tools en diensten toegankelijk te maken. Zo dragen zij actief bij aan een inclusieve transformatie van de samenleving.
Hun nabijheid met de gebruikers stelt hen bovendien in staat om waardevolle informatie te verzamelen over de concrete obstakels die mensen ondervinden. Deze drempels – technisch, ergonomisch of door een gebrek aan ondersteuning – identificeren is essentieel om bestaande systemen te verbeteren en nieuwe oplossingen te ontwerpen die echt aangepast zijn aan de noden van de bevolking.
Maar vooral hebben deze actoren de verantwoordelijkheid om een echte cultuur van toegankelijkheid te promoten binnen elk digitaal project. Toegankelijkheid moet niet worden gezien als een technische vereiste die achteraf wordt toegevoegd, maar als een fundamenteel ontwerpprincipe vanaf de start. Die cultuur van digitale inclusie vereist vorming, voorbeeldgedrag, het delen van goede praktijken en collectieve mobilisatie.
De European Accessibility Act is een gezamenlijke kans om diensten te bouwen die rechtvaardiger, doeltreffender en toegankelijker zijn voor iedereen.
Dit regelgevend kader is meer dan een reeks technische verplichtingen: het belichaamt een ambitieuze visie van inclusie, waarin toegankelijkheid een fundamenteel recht wordt en geen optionele aanvulling blijft. Om deze uitdaging aan te gaan, is de inzet nodig van alle actoren: overheden, bedrijven, ontwikkelaars, ontwerpers, en zeker ook de digitale begeleiders.
Dit artikel werd geschreven in het kader van het project “123Digit”, met de steun van de POD Maatschappelijke Integratie, Digilab en de Europese Unie.
