Ter gelegenheid van de Internationale Dag voor Vrouwenrechten op 8 oktober, werpt het 123Digit-team een blik op digitale inclusie door de lens van vrouwenrechten.
Vrouwen hebben de geschiedenis van de informatica gevormd en blijven essentiële bijdragen leveren. Toch illustreert hun huidige ondervertegenwoordiging in de digitale sector een systemisch probleem dat veel verder gaat dan alleen tech-carrières: zelfs als gebruikers worden vrouwen vaak vergeten. Een treffend voorbeeld hiervan is de grootte van smartphone-schermen, die ontworpen zijn voor mannelijke handen, waardoor ze minder comfortabel zijn voor veel vrouwen. Deze ontwerpbias weerspiegelt een bredere uitsluiting die concrete actie vereist. Dit roept de vraag op over de digitale kloof tussen mannen en vrouwen, een probleem dat wereldwijd blijft bestaan.
Vrouwen zijn niet altijd uitgesloten geweest van de tech-wereld
Vrouwen hebben een fundamentele rol gespeeld in de geschiedenis van de informatica, hoewel hun bijdrage vaak werd geminimaliseerd of vergeten. Van Ada Lovelace, de eerste programmeur in de geschiedenis, tot de ENIAC-programmeurs die de eerste elektronische computer codeerden, en Margaret Hamilton, die bijdroeg aan de maanlanding van Apollo 11 – hun impact is onuitwisbaar. Waarom is de situatie vandaag dan zo anders?
Een duidelijke achteruitgang sinds de jaren 1980
Tot de jaren 1980 waren vrouwen sterk vertegenwoordigd in programmeerberoepen. Maar met de opkomst van personal computers, die vooral op een mannelijk publiek werden gericht, werd de informaticasector steeds meer door mannen gedomineerd. Vandaag blijkt uit een rapport van de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) in samenwerking met de G20 dat mannen vier keer meer kans hebben dan vrouwen om ICT-specialisten (informatie- en communicatietechnologie) te worden.
Vrouwelijke uitmuntendheid in IT vanaf jonge leeftijd
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, hebben meisjes digitale vaardigheden die gelijkwaardig of zelfs superieur zijn aan die van jongens. Uit het internationale ICILS-onderzoek blijkt dat hun prestaties in digitale geletterdheid en computationeel denken vergelijkbaar zijn en dat hun interesse in deze domeinen even groot is. Ze nemen massaal deel aan informatica- en robotica-stages. Tijdens deze kortlopende stages wordt vaak een bijna perfecte genderbalans bereikt. Sommige tech-stages die exclusief voor meisjes zijn, zijn zelfs zo populair dat ze wachtlijsten hebben. Toch neemt hun aanwezigheid drastisch af bij langlopende opleidingen of structurele carrièrepaden. Dit is vooral zichtbaar in IT-scholen, waar slechts 20% van de kandidaten voor toelatingsexamens vrouwen zijn, en bij de start van het academiejaar daalt dat aandeel zelfs tot 10%.
Een digitale kloof met meerdere gezichten
De Barometer voor Digitale Inclusie 2024 benadrukt de digitale ongelijkheden tussen mannen en vrouwen:
- Vrouwen lopen een groter risico op digitale kwetsbaarheid dan mannen.
- Ze hebben minder toegang tot digitale tools en ontwikkelen minder geavanceerde digitale vaardigheden.
- Deze digitale kloof beperkt hun toegang tot professionele en administratieve online kansen.
Waarom zijn er zo weinig vrouwen in de digitale sector?
De lage vertegenwoordiging van vrouwen in de digitale sector heeft verschillende oorzaken:
Genderstereotypen en socialisatie
Vanaf jonge leeftijd worden meisjes minder aangemoedigd om zich te interesseren voor wetenschap en technologie. Speelgoed, media en onderwijs versterken vaak het beeld van technologie als een “mannelijke” sector, wat hun studie- en loopbaankeuzes beïnvloedt.
Gebrek aan vrouwelijke rolmodellen
Het ontbreken van zichtbare vrouwelijke figuren in de tech-geschiedenis maakt het voor jonge meisjes moeilijker om zich met dit domein te identificeren en zich er een toekomst in voor te stellen.
Een weinig gastvrije omgeving
In tech-opleidingen en bedrijven creëert de mannelijke meerderheid vaak een gevoel van isolatie bij vrouwen, soms versterkt door discriminatie of een seksistische bedrijfscultuur.
Onbewuste vooringenomenheid in rekrutering en carrièreontwikkeling
Bedrijven geven vaak de voorkeur aan mannelijke profielen, wat de kansen van vrouwen op aanwerving en promotie in de sector beperkt.
Mentale belasting en work-life balance
De lange werkuren en de cultuur van extreme werktoewijding in de techsector worden vaak als onverenigbaar gezien met gezinsverantwoordelijkheden, wat vrouwen ontmoedigt om in de sector te blijven.
Technologieën ontworpen zonder vrouwen in gedachten
Zelfs als gebruikers worden vrouwen vaak genegeerd bij het ontwerpen van digitale producten, wat hun gevoel van uitsluiting uit de sector versterkt.
Onderwijs als sleutel tot verandering
Volgens een OESO-rapport over APEC speelt onderwijs een cruciale rol in het verkleinen van de digitale kloof tussen mannen en vrouwen. Belangrijke aanbevelingen zijn onder andere:
- Digitale vaardigheden integreren in alle schoolprogramma’s.
- Meisjes vanaf jonge leeftijd aanmoedigen om te leren programmeren.
- Beurzen en mentorschapsprogramma’s opzetten om jonge vrouwen te ondersteunen in STEM- en ICT-studies.
Initiatieven om de genderkloof te dichten
Om deze ongelijkheid tegen te gaan, bestaan er verschillende initiatieven:
Internationale Meisjesdag in de ICT-sector: Elk jaar op de vierde donderdag van april moedigt deze dag meisjes aan om interesse te tonen in ICT-technologieën.
The Future of Tech is Female (FOTIF): Een dynamische community opgericht door vrouwen uit de techsector, die jaarlijks een week vol evenementen organiseert om vrouwen uit verschillende sectoren samen te brengen en technologie en ondernemerschap te verkennen.
Stream’Her: Opgericht in 2020, biedt deze gemeenschap ondersteuning en zichtbaarheid aan Franstalige vrouwelijke streamers in België.
BeDigitalTogether: Helpt vrouwen bij de integratie in de digitale arbeidsmarkt door middel van oriëntatie- en herscholingsprogramma’s.
Inspiring Fifty Belgium: Sinds 2019 worden jaarlijks vijftig invloedrijke Belgische vrouwen in de techsector in de kijker gezet als rolmodellen.
GIRLEEK: Een Belgisch initiatief dat vrouwen digitale vaardigheden bijbrengt via trainingen, webinars en workshops, om hun carrière in de techwereld te stimuleren.
Conclusie
Het verkleinen van de digitale genderkloof is een essentiële stap naar een meer inclusieve en innovatieve samenleving. De ondervertegenwoordiging van vrouwen in de digitale sector is niet het gevolg van een gebrek aan vaardigheden of interesse, maar van culturele, structurele en systemische barrières. Gelukkig winnen initiatieven terrein om deze trend om te keren en vrouwelijke vertegenwoordiging te bevorderen. Door te investeren in onderwijs, vrouwelijke rolmodellen te promoten en werkomgevingen aan te passen, kunnen we een digitale wereld creëren die diverser en rechtvaardiger is – waarin vrouwen niet alleen gebruikers zijn, maar ook ontwerpers en leiders.
Dit artikel is geschreven in het kader van het project “123Digit”, met de steun van de POD Maatschappelijke Integratie, Digilab en de Europese Unie.
